Afet Zararlarını Azaltmak EK-B

Ek-B: Dayanışma Araçları

Sık kullanılacak birkaç terim için kısaltmalar:

• DA: Dayanışma Araçları
• DGr: DA kullanarak sorunların üstesinden gelmeyen çalışan iki veya daha fazla kişi ve/ya aile
• M/H: Herhangi bir mal veya hizmet

a. Fiziki Dayanışma Araçları

i. Fiziki güçlüler ile yardıma ihtiyacı olanlar arasındaki yardımlaşma

ii. Bir ailedeki fiziki gücü yerinde olan kişilerle bir diğer ailedeki yaşlı, hasta, küçük çocuk gibi kişiler arasında yapılacak yardımlaşmanın önceden planlanmasıdır.

iii. İkinci konutu olanlarla olmayanlar arasındaki yardımlaşma

iv. İstihdam imkanı olanlarla iş ihtiyacı olanların yardımlaşması

v. Afet yöresinden uzaklaşma için aracı olanların olmayanlarla yardımlaşması

vi. İmece

b. Mali DA

i. Tasarruf için DA

1. Ortak toptan alışveriş yoluyla tasarruf

2. Mal ve hizmet (M/H) alımlarında indirimlerin izlenmesi

3. DGr dışından yapılan mal ve hizmet alımlarından mümkün olanları grup içine ve/ya mahalle dışından yapılanları mahalle içine kaydırmak.

4. DGr içinde karşılıklı indirim

Bir ailenin ihtiyacı olabilecek mal ve hizmet ürünlerinden A sınıfını¹ üreten kişilerden kurulu bir DGr’nda, grup üyeleri birbirlerine maliyet üzerinden satış yapmayı kabul ettikleri takdirde DGr üyeleri önemli tasarrufta bulunabilmektedir.

5. Aynı bir eşyanın birden fazla defa kullanımı:

– Gazete-dergi-kitap değişimi

Günlük gazete ve dergilerden, hikaye ve romanlara ve hatta okul kitaplarına varıncaya kadar tüm basılı malzemenin kullanıldıktan sonra ihtiyacı olabilecek diğer DGr üyelerine aktarılmasıdır.

Bütün bu malzemenin değiş-tokuş yoluyla kullanımında sorunlara yol açılmaması için basit de olsa bir prosedür (sıra, düzenli kullanım, zamanında teslim gibi) konulması gerekir.

– Giysi değişimi

Özellikle büyüme çağındaki çocuk giysilerinin değişimi önemli bir tasarruf sağlar.

– Kullanılmayan eşyaların değişimi

Evlerde zaman içinde biriken, atılamayan fakat ne yapılacağına karar verilemediği ve de göz alışkanlığı nedeniyle bir süre sonra dikkatten kaçan eşyalar DGr içindeki bir başkasının çok ihtiyacını duyduğu eşyalar olabilir. Bunların değiş-tokuşu için liste hazırlayıp birbirine verme, sergileme vb yollar kullanılabilir.

ii. Toplu yapıldığında maliyeti düşebilecek konularda işbirlikleri:

Yemek yapımı: Her ailenin her yemeği ayrı ayrı yapması yerine en azından bazı yemeklerin bir kişi tarafından yapılarak daha ucuza mal edilmesidir. Ücretlendirmenin nasıl yapılacağı vb konular aileler arasındaki özel anlaşmalarla belirlenebilir.

iii. Yardım sandığı veya zorunlu tasarruf sistemi oluşturulması

DGr üyelerinin her birinin gelirleri veya tasarruflarıyla orantılı bir biriktirme aidatı ödeyerek oluşturacakları bir fondur. Fon, ani ihtiyacı olanlara –örneğin ani olarak işini kaybedenlere- karşılıklı veya bazı özel durumlarda karşılıksız olarak yardım yapar.

c. Bilgileşim Amaçlı DA

i. Basit ısı yalıtımı yoluyla tasarruf için bilgi paylaşımı

ii. Beslenmede daha iyi ve daha ucuz alternatifler için bilgi paylaşımı

iii. İş imkanları konusundaki istihbarat paylaşımı

iv. Gelir yaratma, tasarruf vb konularda öğrenilenlerin paylaşımı

v. İş ve/ya gelir yaratmak amacına yönelik seminerler hakkında bilgi paylaşımı

vi. İnternet iletişim grupları oluşturulması yoluyla herhangi bir konuda DGr üyeleri arasında ve DGr ile dışındaki destek öğeleri arasında dayanışma sağlanabilir.

vii. Toplu öğrenme²: Herhangi bir konuda birbirinden farklı düzeylerde bilgi-beceri sahipleri arasındaki bilgileşim yoluyla öğrenme

viii. DGr içinde tasarruf konusunda yaratıcı fikirler üretebilmek amaçlı beyin fırtınaları yapımı.

d. Girişimcilik için DA

i. Girişim Kliniği (Business Clinic)³:

Yaklaşık 30-40 kişilik bir değerlendirme takımı (panel), çeşitli konularda iş fikirleri olan kişilerin iş planlarını dinleyip onlara –deneyimlerine dayalı- önerilerde bulunurlar.

Paneli oluşturan kişiler, mesleklerinde deneyimli, halen o mesleği icra etmeyen kişilerdir.

Girişimciler iş fikirlerini sabit bir format uyarınca panele savunurlar; panel üyeleri ise aynen bir sağlık kliniğinde olduğu gibi iş fikrinin olumlu ve olumsuz yönlerini bularak girişimcinin başarısızlık ihtimalini azaltmaya çalışırlar.

Bir mahallede oturanlar arasında bulunabilecek çeşitli meslek emeklileri (bankacı, ticaret erbabı, pazarlamacı, mühendis, reklamcı vbg) bu tür bir kliniğin oluşturulmasına önayak olarak, mahalleli girişimcilerle dayanışma sağlayabilirler.

Yerel yönetimler bu konularda -yer, duyuru imkanları, kendi uzmanlarından yararlandırma, IT desteği vb yollarla- kolaylaştırıcı rol oynayabilirler.

ii. Öğrencilerin okullar içinde yapabilecekleri girişimcilik

Mahalleli içindeki öğretmen, okul yöneticisi gibi meslek sahipleri, okullarında girişimcilik kulüpleri kurulmasına önderlik ederek, öğrencilerin bu yolla bir dayanışma içine girmelerine ve harçlık düzeyinde de olsa ek aile bütçelerine ek gelir yaratmalarına imkan yaratabilirler.

e. Örgütlenme için DA

i. Bir DGr oluşturmak için gereken tüm aşamaları içeren bir prosedür hazırlamak.

Herkes iyi örgütlenmiş bir DGr oluşturabilecek tüm yeteneklere sahip olmayabilir. Bu yüzden de örgütlenmenin gerektirdiği bazı önemli gereksinimler atlanabilir. Bu eksikler bir süre sonra grubun işlevlerini yapamayışına yol açabilir. Buna göre adım adım örgütlenmeyi içeren bir prosedür, DGr içinde bu konuda deneyimli kişilerce hazırlanmalıdır.

ii. Kayıt (log) tutmak

DGr’nun olumlu ve olumsuz deneyimlerini bir kayıt listesi (log) halinde tutarak diğer grupların yararına sunmaktır. Böylece benzer yanlışlardan korunulur ve/ya kimi başarılar kopyalanabilir.

iii. Anlaşmazlıkların çözümü

1. DGr içindeki olası anlaşmazlık, sürtüşme veya çatışmaların⁴ çözümü için birer sözlü anlaşma yapılması yararlıdır. Bu gibi durumlarda nasıl hareket edileceğini önceden aralarında görüşüp birkaç basit kural (örn. “söz kesmeden sabırla dinlemek”, “gerektiğinde özür dilemek” vbg) belirlemiş kişilerin, anlaşmazlıklarını daha kolay çözmeleri beklenir.

2. Mutlak doğruların yanıltıcılığının gösterilmesi:DGr içindeki olası anlaşmazlık, sürtüşme veya çatışmaların ortaya çıkmadan önce önlenebilmesi için tüm grup üyelerinde “mutlak doğruların yanıltıcılığı” konusunda bir ortak bilinç oluşturulmaya çalışılmalıdır. Bu amaçla seminerler, okuma oturumları, tartışma forumları gibi etkinlikler yararlı olabilir.

iv. DGr’nun kendini tanıtması

Dayanışma Grubunun kendini tanıtması birkaç bakımdan önemlidir. En önemlisi, mahalle içinde ve dışında benzer oluşumları cesaretlenmesidir. DGr’nın sayısı çoğaldıkça toplumun bu gruplara desteği de o denli artabilecektir. Bir diğer neden, başka DGr ile iletişim imkanının artması ve böylece yeni DA’nın öğrenilebilmesidir. DGr’nun kendini tanıtması için basit bir blog oluşturması ve bu yolla diğer DGr ve potansiyel sponsorlarla iletişim kurabilmesi yararlı olur.

f. Taahhüt Temelli DA

i. DGr içi etik sözleşmesi: Belirli amaçlara erişmek için, amaç sahiplerinin aralarında gayri resmi bir sözleşme yapmalarıdır.

DGr üyelerinin birbirlerine karşı uymayı taahhüt edecekleri ve kendilerince belirlenmiş yaptırımları⁵ taahhüt edecekleri etik sözleşmeler, bir grup disiplini sağlayacaktır. Az sayıda ve kolay denetlenebilir ilkelerden oluşması gereken etik sözleşmeler, bir prosedür şeklinde hazırlanırsa grup üyeleri arasındaki olası sürtüşmeleri önlemeye ve dolayısıyla da dayanışmayı sağlamaya da yarar.

ii. “Birimiz hepimiz hepimiz birimiz için” sözleşmesi (DGr’na dahil kişilerden birisinin bir zarara uğraması durumunda, diğer üyelerin –yasal sınırlar içinde- bu zararın önlenmesi ve/ya giderilmesi için imkanlarını seferber etmeleri için yaptıkları etik sözleşmedir).

f. İstihdam Amaçlı DA

i. Hizmet satmayı kolaylaştıran web sitelerinden yararlanarak bir bilgi veya becerisini satmak isteyenler, kendi aralarında bilgi paylaşmak ve/ya daha geniş kapsamlı hizmetler oluşturabilmek için dayanışma sağlayabilirler.

Bir bilgi veya becerinin yaygınlığı arttıkça getirisi azalır. İstihdam şansını yükselten ikinci altın kural da, yaygın olmayan bilgi ve becerilere ihtiyacı olanlara erişilebilmektir.

Hangi becerilere ne kadar ihtiyaç olduğu ile o kişilerin kimler ve nerede oldukları bilgileri bu iki altın kuralın anahtar bilgileridir. Bu amaçla verilen 25 siteye bkz.⁶

ii. Yeni bilgi ve beceri edinme konusunda dayanışma: Yeni bir bilgi beceri edinme sırasındaki en sık rastlanan ve kişileri yeni bir şeyler öğrenmekten caydıran engel, yol boyunca -özellikle de başlangıçta daha da çok- akla gelebilecek sorulara cevap verecek kimse olmayışıdır. Bu engeli aşmanın en basit ve etkili yolu “yardımlaşmalı öğrenme” yöntemidir. Yöntemin sırrı, yardımlaşacak kişilerin her birinin takılabilecekleri soruların farklı olabilmesi, birisinin takıldığı yerin bir diğerince cevaplanabilmesi ihtimalidir.

h. Diğer

i. Yeni DGr kurulmasını sağlamaya çalışmak: Yerel yönetimlere öneride bulunmak: Bu tür organizasyonlar yapılmasının yerel yönetimlerin yükünü azaltacağı, seçimle iş başına gelen yöneticiler için de çok etkili ve de gerçek hizmet içeren bir propaganda aracı olduğu anlatılabilir.

ii. Aynı mahalle içinde ve/ya başka mahallelerde kurulmuş DGr’lar arasında dayanışma sağlayarak bir politik baskı grubu oluşturmak ve bu yolla Mahalle Dayanışma sisteminin kökleşmesine çalışmak.

iii. Tanıdık portföyü oluşturmak ya da var olanı geliştirmek: Bir kişinin tanıdıkları onun etki çevresini oluşturduğuna göre, bir DGr içindeki kişilerin birbirlerinin tanıdıklarını bilmeleri bir sinerjik etki yaratabilir.

Portföy oluşumuna katkı yapacak yollardan birisi de çeşitli iletişim gruplarına üye olmaktır. Her grup, onlarca yeni tanıdık demektir.

iv. Yeni dayanışma araçları geliştirmek:

1. İnternet kullanabilen DGr üyeleri yoluyla sürekli olarak yeni araçlar aranması.

2. Toplu (communal) yaşam pratiklerinin (kibutzlar gibi) incelenerek, mahalle dayanışmasına aktarılabilecek araçların öğrenilmeye çalışılması.

v. Yasal destek paneli (kişiler yasaları tam olarak bilmek zorunda olsalar da pratik böyle değildir ve kişiler genellikle yasaların koruyuculuğu hakkında pek az şey bilirler. Bu dayanışma aracı, DGr’na dahil kişilerce oluşturulan, ücretli ve/ya gönüllü bir yasal destek panelidir.⁷